مقدمه                                                                                                                                          

در قرن بیست و یک و با توجه به شرایط پیچیده و رقابت گسترده تنها با ایجاد و خلق تحول جدید می توان امید داشت که کسب ثروت که از طریق تولید کالا و ارائه خدمات با کیفیت صورت می گیرد ، ارزشمندترین دستاوردی است که آینده یک کشور و تولید ناخالص ملی آن را تضمین می کند و باعث خلق مشاغل پویا و ایجاد نوآوری می گردد. شکی نیست که بقا و کسب مزیت رقابتی در محیط پویا و متغیر امروز نیازمند بهبود مستمر بر اساس پیشرفت های تکنولوژی ونیاز بازار می باشد.

از این رو سازمان های منعطف با بهبود مستمر و مدرن کردن سیستم ها به تولید محصولات قابل رقابت در بازار جهانی می پردازند . دولت ها نیز برای افزایش تولید ناخالص ملی و دستیابی به یک بازار رقابتی و رشد پایدار نیازمند تقویت بخش خصوصی می باشد و یکی از راههای تقویت بخش خصوصی ، ایجاد شرایط مناسب برای سرمایه گذاری است به طوری که برای انجام سرمایه گذاری و مشارکت گسترده بخش خصوصی می بایست فضایی انگیزشی و مناسب به وجود آورد و لازمه این کار ، سیاست گذاری ها و برنامه ریزی های صحیح و اصولی توسط دولت ها است . دولت کارآمد بایستی نقش هدایت کننده داشته باشد که با تعیین یک سیستم کنترل کارآمد ، از دخالت های مستقیم پرهیز نماید و تنها در شرایط بحرانی نسبت به مداخله و کنترل اوضاع اقدام کند . در واگذاری ها و خصوصی سازی باید نظارت ها دقیق تر شود بطوریکه اینگونه نباشد که واگذاری از بخش دولتی به شبه دولتی انجام شود چرا که این کار نمی تواند برای اقتصاد مفبد باشد . ارزشهای جامعه و قوانین کشور بر اساس حمایت از بخش های خصوصی در جهت ایجاد ثروت از طریق تولید باید تدوین گردد .      

سرمایه و تکنولوژی نوین و برتر از لوازم ضروری ورود به عرصه جهانی است . سرمایه و تکنولوژی برای سرمایه گذاری ها سود بیشتر و ریسک کمتری به همراه دارد.                                                                                                                                                                              

ساختار رقابتی و نهاد بازار                                                                                                            

رقابت به معنای شکلی از ساختار بازار است که در آن اعمال قدرت شخصی امکان پذیر نیست و عوامل اقتصادی با پذیرش علائمی که در بازار تعیین شده ، بهینه یابی می کنند و به طور پویا با عوامل اقتصادی دیگر رقابت دارند . وقتی ساختار رقابتی تأمین شود افراد نمی توانند سلیقه و قدرت شخصی خود را اعمال کنند و مجبور به پذیرش علائمی دربازارمی باشند . به عبارت دیگر مدیران نمی توانند اعمال سلیقه کنند بلکه باید خلاقیت به خرج دهند و کارآفرین باشند و خود را دائماً در معرض رقابت ببینند . در واقع ابتکار ، خلاقیت ، مدیریت ، کارآفرینی ، ابداع و نوآوری از نتایج عملکرد پویای نهاد بازار مبتنی بر رقابت است که اگر به مفهوم پویای آن نگاه کنیم ، گویی عوامل اقتصادی خود را مانند دونده ای احساس       می کنند که سایرین هم به تعداد زیادی در کنار آن می دوند . نهاد بازار مانند یک ماشین پیچیده است که در آن روابط منطقی وجود دارد و مبتنی بر بسترسازی های فکری ، اجتماعی ، علمی ، سیاسی ، فرهنگی و حقوقی است و جایگاه اجزای آن تعریف شده و تعامل درون زا با همدیگر دارند و نیروهای بی نام فعالیت می کنند .                                            

بازار و رقابت بازاری پدیده ای است که مستلزم بستر سازی و نهاد سازی است و صرف رها کردن امور به حال خود این مجموعه پیچیده را شکل نمی دهد . البته برای نهاد سازی و بسترسازی ، رها کردن امور هم ممکن است بعنوان یک اقدام لازم و جزئی از کار ، ضرورت داشته باشد ، نه اینکه جای همه امور رابگیرد و بازار سازی مترادف شود با رهاسازی . کشورهای پیشرفته نهاد بازار را در طی زمان با تمهیدات زیادی ایجاد کرده اند ، ضمن آنکه نباید رها کرد بلکه باید شرایط را فراهم کرد و سپس آن را واگذار کرد . لذا برای دستیابی به یک نظام اجتماعی و اقتصادی خاص باید بسترها ،چارچوب ها و اهرم های محدود کننده و هدایت کننده مربوط به آن را ایجاد کرد و با تحول فکری ، علمی ، حقوقی ، سیاسی ، اجتماعی و ایجاد قوانین و مقرارات پویا و مناسب به سمت نهادسازی بازار حرکت کنیم . نکته قابل ذکر اینکه وقتی نهاد بازار ایجاد شد ، می بینیم که حتی جایگاه انحصار و رقابت انحصاری و انحصار چند جانبه بعد از رقابت کامل با ساختارهای انحصاری قبل از رقابت بسیار متفاوت است .اقتصاد رقابتی موقعی شکل می گیرد که در آن ابداع و نوآوری درون زا شده است .      

شکل گیری یک فضای رقابتی ایده آل،نیازمند آن است که انسان ها رفتار عقلایی داشته باشند وسازمانهای تکامل یافته ای به وجود آید که این روابط را تسهیل کند و بلاخره آرمان های انسانی ، هم با جنبه تولیدی و هم با جنبه مصرفی شکل بگیرد . عقلانیت و دموکراسی ارزش های پالایش شده ای است که همه جا یک شکل طبیعی خواهد گرفت . لیکن سرعت شکل گیری با توجه به شرایط مختلف ، متفاوت است .                                                                                 

رشد اقتصادی                                                                                                                              

عوامل اصلی رشد اقتصادی در هر جامعه ای عبارت است از :                                                                          

1 - تراکم سرمایه که شامل همه سرمایه گذاریهای جدید در زمین ، وسایل مادی و نیروی انسانی است .                    

2- رشد جمعیت و بنابراین ، هر چند با تأخیر ، رشد نیروی کار                                                                        

3 – پیشرفت تکنولوژیکی                                                                                                                    

پروفسور سیمون کوز نتس که در سال 1971 به خاطر اثر بی سابقه اش در زمینه اندازه گیری و تحلیل رشد تاریخی در آمد ملی کشورهای پیشرفته جایزه نوبل اقتصادی را دریافت کرد،رشد اقتصادی یک کشور را چنین تعریف کرد:افزایش بلند مدت ظرفیت تولیدی به منظور عرضه کالا های هرچه متنوع تر اقتصادی به مردم . این ظرفیت بر پایه تکنولوژی پیش رونده و تعدیلات نهادی و ایدئولوژی استوار است.هر سه جزءاصلی این تعریف اهمیت زیادی دارند:

1-افزایش مستمر تولید ملی شاخص رشد اقتصادی است و قدرت تامین رشته وسیعی از کالاهانشانه بلوغ اقتصادی است.

2-تکنولوژی پیش رونده زمینه یا پیش نیاز رشد اقتصادی مداوم است، اما این پیش نیاز شرط لازم است نه کافی.در هر حال،به منظور تحقق رشد بالقوه ای که جزء ذاتی تکنولوژی جدید است باید

3-تعدیلات نهادی،رفتاری و ایدئولوژیکی صورت می گیرد،نو آو ریهای تکنولوژیکی بدون نو آوریهای اجتماعی شبیه لامپ بدون برق است.- نیروی بالقوه وجود دارد ولی بدون عوامل مکمل هیچ اتفاقی نخواهد افتاد .

پروفسور کوزنتس در تحلیل جامع خود شش ویژگی فرایند رشد را ،که تقریباً در کلیه کشورهای پبشرفته معاصر وجود دارد،از یکدیگر تفکیک کرده است.این ویژگی ها عبارتند از:

دو متغیر کلی اقتصادی:

1-نرخ بالای رشد تولید سرانه و جمعیت

2-نرخ بالای افزایش بهره وری کل عوامل تولید،به ویژه بهره وری کار

دو متغیر تحول ساختی:

3-نرخ بالای تحول ساخت اقتصادی

4-نرخ بالای تحول اجتماعی و ایدئولوژیکی

دو متغیر موثر در پراکندگی بین المللی رشد:

5-گرایش کشور های پیشرفته به لحاظ اقتصادی به در دست گرفتن بازارها و مواد خام در دیگر نقاط جهان

6-پراکندگی محدود رشد اقتصادی که فقط منحصر به یک سوم جمعیت جهان است

نتیجه:

یکی از مهمترین و مناسب ترین درسهایی که باید از تجربه تاریخی فرا گرفته شود،اهمیت خطیر تحولات اجتماعی ،نهادی و تکنولوژیکی مکمل و ملازمی است که باید ایجاد شود تا رشد اقتصادی بلند مدت تحقق یابد.چنین تحولات ضروری باید نه تنها در داخل کشور های در حال توسعه،بلکه شاید از آن مهمتر در اقتصاد بین الملل ایجاد شود.

به دیگر سخن تا وقتی که برخی اصلاحات اساسی ساختی،رفتاری و نهادی در اقتصاد جهانی ایجاد نشود،اصلاحاتی که با آرزوهای در حال افزایش مطابقت داشته باشد و کارهای برجسته کشورهای در حال توسعه را پاداش دهد،تحولات درونی اقتصادی و اجتماعی کشور های جهان سوم ممکن است نا کافی باشد.از طرفی سرمابه گذاریهایی که موجب بهبود کیفیت منابع مادی و انسانی موجود،افزایش کمیت این منابع تولیدی و افزایش بهره وری کامل منابع یا منابع خاص از طریق اختراعات ،نو آوریها و پبشرفتهای تکنولوِژیکی میشود،عوامل عمده تشویق رشد در هر جامعه ای بوده و خواهد بود.

 منابع:

• توسعه اقتصادی در جهان سوم/اثر مایکل تودارو،ترجمه غلامعلی فرجادی-تهران:کوهسار1383.
• بررسی عوامل و نهادهای ساختار رقابت بازاری در اقتصاد ایران/دکتر عباس شاکری و اعضای میزگرد، معاونت پژوهشی موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی نشست سی و پنجم 25 خرداد 1385.
• ماهنامه تخصصی فلزات و معادن پردازش شماره 70 و 71 آبان آذر 1392.